Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü ve Türkiye Demiryolu Sektörünün Geleceğindeki Rolü

Bütünleşik ulaştırma sistemi içinde, demiryolu taşımacılık sisteminin avantajlı yönlerinden daha fazla yararlanılabilmesi için alınması gerekli kararların başında demiryolu sektörünün serbestleştirilmesi ve tekelin kaldırılması, bu sayede şeffaf ve adil rekabetin sağlanması gelmektedir. 

Böylelikle demiryolu alanındaki mevcut ülke kaynağının daha verimli kullanılması sağlanacak ve atıl kapasite kullanıma açılacaktır. Tekelin kaldırılması ve sektörün serbestleştirilmesi ile AB demiryolu mevzuatına da uyum sağlanmış olacaktır.

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında 655 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 01 Kasım 2011 tarihinde yürürlüğe girmesi ile birlikte demiryolu sektörünün serbestleştirilmesi halinde uygulanacak düzenlemelerin uygulanmasından sorumlu ve görevli Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü kurulmuştur.

 Bu kapsamda Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü’nün kuruluşu sektörde serbestleşmenin ilk somut ve yasal adımı olarak değerlendirilebilir.

Bilindiği gibi AB Müktesabatında görüşmelere açılmayan Fasıl 14: Taşımacılık Politikası’na göre yapılması gereken “Türk Demiryollarının Reformu” başlıklı proje kapsamında “Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun”  01 Mayıs 2013 tarihinde TBMM’de kabul edilerek yürürlüğe konulmuştur.

Bu kanun ile Türkiye’de, ülkenin kalkınmasında ve bağımsızlığında belirleyici olan demiryollarının yeniden canlandırılması ve taşımacılıktaki rolünün güçlendirilmesi, serbest, rekabetçi, ekonomik ve sosyal açılardan sürdürülebilir ve Avrupa Birliği (AB) Mevzuatı ile de uyumlu bir demiryolu sektörünün oluşturulmasına ilişkin ihtiyaçlar karşılanarak, Kamu Sektörünün ve Özel Sektörün demiryolu Altyapı İşletmeciliği ile Tren İşletmeciliği yapmasının yolu açılmıştır.  

Demiryolu Sektörünün özelleştirilmesi anlamına gelmeyen ancak serbest rekabet ortamı sağlayacak olan Serbestleşme Kanununun yürürlüğe girmesiyle özel sektör de demiryollarında yük ve yolcu taşıma hizmetleri ile demiryolu altyapısı yapma ve işletme imkânlarına kavuşabilecektir.

Bu kapsamda Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü yeni dönemde hemen her konuda demiryolu sektörünün düzenlenmesinden sorumlu olacaktır.

Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü, serbestleşme sürecinde özel sektörün hızla faal duruma gelmesini sağlayacak, özel sektörü özendirecek ve teşvik edecek ekonomik önlemleri alacak, bir işletmecinin piyasaya hakim duruma gelmesinin önüne geçecek tedbirler alacak ve doğal tekel niteliğindeki altyapıya erişimin ayrımcı olmayacak şekilde sağlanması için etkili bir regülasyon mekanizması oluşturacaktır.

Yapılacak yasal ve yapısal düzenlemeler (yönetmelikler vs.) ile demiryollarında yük ve yolcu taşıyacak firmaların demiryolu altyapısını nasıl kullanacağı hukuki zemine oturtulacaktır. Demiryolu altyapısını kullanarak hizmet vermek isteyen herhangi bir firmanın bu hizmeti hangi şartlarda vereceği, çalışanlarının eğitim ve sertifikasyonu, kullanacağı araçların hizmete alınması gibi konuların tamamı ilgili mevzuatlarla belirlenecektir.

Ana başlıklar halinde Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü’nün Görevleri;

·        Demiryolu Ulaştırmasının faaliyetlerinin ticari, ekonomik, sosyal ihtiyaçlara ve teknik gelişmelere bağlı olarak ekonomik, seri, elverişli, güvenli, kaliteli, çevreye kötü etkisi en az ve kamu yararını gözetecek tarzda serbest, adil ve sürdürülebilir bir rekabet ortamında yapılmasını ve bu faaliyetlerin diğer ulaştırma türleriyle birlikte ve birbirlerini tamamlayıcı olarak hizmet vermesini sağlamak,

·        Demiryolu Altyapı İşletmecisi ve Demiryolu Tren İşletmecileri ile demiryolu taşımacılığı alanında organizatör, acente, komisyoncu, gar ve istasyon işletmecisi ve benzeri faaliyette bulunanların hizmet esaları, mali yeterlik ve mesleki saygınlık şartlarını belirlemek, bunları yetkilendirmek ve denetlemek,

·        Demiryolu ulaştırması alanında hizmet üretenler ile hizmetten yararlananların hak, yükümlülük ve sorumluluklarını belirlemek,

·        Demiryolu taşımacılığı alanında kamu hizmeti yükümlülüğüne ilişkin usul ve esasları belirlemek,

·        Demiryolu Altyapı İşletmecileri ve Demiryolu Tren İşletmecileri ile demiryolu taşımacılığı alanında organizatör, acente, komisyoncu, gar veya istasyon işletmecisi ve benzeri faaliyette bulunanlar ile makinistler başta olmak üzere bu işlerde çalışanların mesleki yeterlik şartlarını belirlemek, bununla ilgili eğitim vermek veya verdirmek, sınav yapmak veya yaptırmak, bunları yetkilendirmek ve denetlemek,

·        Her çeşit çeken çekilen aracın tescilinin yapılması ve sicilinin tutulmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek, bunların tescilini yapmak ve sicilini tutmak,

·        Demiryolu altyapısı ve çeken - çekilen araçların kullanımı için asgari emniyet sınır ve şartlarını belirlemek ve bunları denetlemek,

·        Demiryolu Altyapı işletmecileri ve demiryolu tren işletmecileri ile ilgili emniyet belgelerini vermek veya verebilecekleri yetkilendirmek ve denetlemek,

·        Demiryolu altyapısı kullanımı, tahsisi, erişimi ve ücretlendirmeye ilişkin olarak demiryolu altyapı işletmecileriyle demiryolu tren işletmecileri arasında oluşan ihtilafların çözümüne yönelik karar almak,

·        Demiryolu Taşımacılık faaliyetlerinde kullanılan yük ve yolcu garları ve istasyonları ile benzeri yapıların asgari niteliklerini belirlemek ve bunları denetlemek,

·        Lojistik Köy, Merkez veya üslerin yer, kapasite ve benzeri niteliklerini belirleyerek planlamak, kurulmalarına ilişkin usul ve esasları belirlemek ve izin vermek, gerekli arazi tahsisi ile altyapıların kurulması hususunda ilgili kuruluşları koordine etmek ve uygulanmasını takip etmek ve denetlemek,

·        Demiryolu Tren İşletmecilerince kullanılan her türlü çeken ve çekilen aracın cins, kapasite, sahiplik, yaş ve benzeri yönden asgari nitelikleri ile bunların dönemsel teknik muayenelerine ilişkin usul ve esasları belirlemek,

·        Demiryolu tren işletmecilerince kullanılan her türlü çeken ve çekilen aracın dönemsel teknik muayenesini yapacakların asgari niteliklerini belirlemek ve bunları yetkilendirmek ve denetlemek,

·        Demiryolu ulaşımını geliştirmek ve serbest, adil, sürdürülebilir bir rekabet ortamı sağlamak amacıyla, sınırlı olmak üzere; demiryolu altyapı kullanım ücretleri ile taşımacılık faaliyetlerine ilişkin gerektiğinde taban ve tavan ücret tespit etmek ve uygulanmasını denetlemek,

·        Demiryolu Ulaştırma hizmetlerinin gerektirdiği uluslararası ilişkileri yürütmek, anlaşma ve karma komisyon çalışmaları yapmak,

olarak sıralanmaktadır.

Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü yukarıda belirtilen görevleri ile ilgili yönetmeliklerin hazırlanmasına oldukça hızlı bir şekilde devam etmektedir.

“Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun”  un ülkemizde demiryolu sektörünün önünü açacağına ve bu sayede demiryolu taşımacılığının hak ettiği seviyelere geleceğine inanıyoruz.

N. Işıkoğlu

Demiryolu Dergisi / 2013